نقد و بررسی اشعار علی اکبر

در این رساله کوشیده ایم شعر دهخدا را مورد نقد و بررسی قرار داده جایگاه شاعری او را نشان دهیم و پاسخی برای این پرسش بیابیم که چرا دهخدا هرگز شعر را جدی نگرفت ؟ چرا سیاست و مبارزه قلمی را کنار گذاشت و از صحنه فعالیت های اجتماعی به تحقیق در کنج خانه روی آرود؟ و چگونه دهخدای کم حوصله دوره مشروطه تبدیل به محققی صبور و پژوهشگری را با اراده استوار گردید که سی سال از عمر خود را در راه تالیف لغت نامه عظیم فارسی سپری کرد و رنجی جانکاه را مشتاقانه به جان خرید؟ برای این منظور، ابتدا به بررسی و معرفی مجموعه اشعار دهخدا پرداخته ایم و از آنجا که شناخت دروه مشروطه از نظر تاریخی و اجتماعی در شناخت شخصیت دهخدا لازم و موثر بوده، گزارشی مجمل از عصر مشروطه و ادبیات آن را ارائه کرده ایم. در گفتار "زندگینامه دهخدا" علاوه بر شرح حال، سالشمار زندگی و آثار دهخدا نیز ثبت شده است . "دهخدای شاعر" بحثی دیگر است در معرفی شخصیت دهخدا به عنوان شاعر با یاد کرد نظر خود او و دیگر نویسندگان درباره شعرهایش ، علت کمی تعداد اشعار دهخدا و چگونگی روی آوردن او از فعالیتهای سیاسی و اجتماعی به تحقیق و تالیف لغت نامه بزرگ فارسی. در گفتار "شعر دهخدا" پس از مختصری درباره شخصیت و منش اخلاقی شاعر به طبقه بندی اشعار و بررسی ویژگی های آنها از حیث اندیشه و سبک سخنوری پرداخته ایم. "تصور آفرینی" گفتار دیگری است که در آن شعر دهخدا از نظر ادبی و بیان هنری مورد بررسی قرار گرفته و آرایه های ادبی به ترتیب میزان کاربردشان در دیوان و نه به ترتیب الفبایی ذکر شده اند این گفتار نشانگر آن است که دهخدا شاعری تصویرگر و دربند ضوابط ادبی و هنری نیست بلکه بیشتر متوجه مفهوم و معنای شعر خود است . در گفتارهای بعدی زبان، زمینه ها، شکل ها و موسیقی شعر دهخدا بررسی شده است تا میزان پایبندی شاعر به سنن زبانی و ادبی و نیز سنت شکنی های او در زمینه زبان و محتوای مشخص شود. روش بکار رفته در گفتار موسیقی شعر بدین ترتیب بوده که موسیقی شعر را در دو سطح بیرونی و درونی مورد بررسی قرار داده ایم. موسیقی بیرونی شامل و زنهای اشعار، علل کاربرد و مناسبت آنها با موضوعات شعری و ردیف و قافیه است در سطح درونی موسیقی نیز انواع صنایع بدیع لفظی مانند جناس و انواع آن، تضاد، تکرار و تناسب به ترتیب میزان کاربردشان ذکر شده اند.